چالش‌ها و آسیب‌های اساسی ‌قانون‌ گذاری در مجلس شورای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی آینده پژوهی، دانشکده مدیریت راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران. نویسنده مسئول؛ رایانامه: G.hoghooghi@chmail.com.ir

2 هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران. ایران

چکیده

بررسی ابعاد صلاحیت قوه مقننه در امر ‌قانون‌گذاری، بخش مهمی‌از حقوق اساسی هر کشوری را تشکیل می‌دهد و قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران به‌موجب اصول  پنجاه هشتم، هفتاد و یکم  تا هفتاد و چهارم، چارچوب اصلی این صلاحیت‌ها را معین و به مجلس شورای اسلامی ‌به عنوان مرکز اصلی ‌قانون‌گذاری واگذار کرده است. سوالاتی که در این زمینه وجود دارد اینست که چالش‌های اساسی و مهم ‌قانون‌گذاری در مجلس شورای اسلامی‌کدامند؟چه راهکار‌هایی برای برون رفت از این چالش‌ها برای طراحی نظام ‌قانون‌گذاری مطلوب می‌توان پیشنهاد داد؟ ارتقاء، پویایی و چالاکی نظام ‌قانون‌گذاری، مستلزم شناخت دقیق و مستدل آسیب‌ها و چالش‌های آن و ارائه پیشنهادهایی برای برون رفت از شرایط فعلی است. بنابراین، این مقاله که به شیوه توصیفی تحلیلی و به روش ‌کتابخانه‌ای و همچنین مصاحبه از طریق پرسشنامه نگارش یافته است؛ پس از ‌آسیب‌شناسی وضع موجود ‌قانون‌گذاری و ارائه عیوب کلیدی آن با اتکاء به قانون اساسی و سایر اسناد بالادستی ازجمله سیاست‌های کلی نظام ‌قانون‌گذاری و قوانین مربوط، پیشنهادهایی را  برای ترسیم وضع مطلوب نظام ‌قانون‌گذاری ارائه نموده است. آسیب‌های اساسی نظام ‌قانون‌گذاری که در این پژوهش مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، عبارتند از: تورم تقنینی، ناکامی‌در تدوین و تنقیح قوانین، نواقص مرزهای تقنین و اجرا، نحوه نظارت ‌قانون‌گذار بر اجرای صحیح قوانین و نگرش ‌قانون‌گذار به اولویت‌ها و نیازهای واقعی جامعه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Basic challenges and damages of the legislative system in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Kashanimehr 1
  • Ebrahim Azizi 2
1 . PhD. student at Futurology in Supreme National Defense University, Tehran. Iran, and Responsible Author, Email: G.hoghooghi@chmail.com.ir
2 . Faculty member of Tarbiat Modares University, Tehran. Iran
چکیده [English]

Examining the dimensions of the competence of the legislature in the matter of legislation is an important part of the constitutional rights of any country, and the Constitution of the Islamic Republic of Iran, according to the seventy-first to seventy-fourth principles, determines the main framework of these competences and assigns them to the Islamic Council. has done
The experiences gained from more than four decades of legislation show that despite the dominance of different political currents in different periods in the Islamic Council, in none of these periods has the parliament been able to present a defensible and brilliant record in the field of legislation. Because the previous, during and subsequent processes of legislation have challenges and damages that have affected the functioning of the legislature, which is the software for the movement of various institutions of the country and among the guiding pillars of the Islamic Republic of Iran.
The improvement, dynamism and agility of the legislative system requires a detailed and well-founded understanding of its harms and challenges and providing suggestions for a way out of the current situation. Therefore, this article seeks to pathologize the existing state of legislation and present its key defects by relying on the constitution and other upstream documents and related laws, to provide suggestions for drawing the ideal state of the legislative system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Challenge
  • legislative inflation
  • revision of laws
  • legislator
  • الف. منابع فارسی

    • ابن منظور، محمد بن مکرم،1414ق لسان العرب، تصحیح احمد فارس صاحب الجوائب، بیروت: دارالفکر
    • اسلامی‌پناه، علی (1388)، اصول و ضوابط تنقیح قوانین، تهران: معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی، انتشارات بیتا
    • اصل زعیم، امیرحسین، عباس کعبی (1398)، ‌قانون‌گذاری و اجرا، مجموعه نشست‌های تخصصی تحلیل روابط قوای مقننه و مجریه، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان
    • برتراند، راسل (1390)، قدرت، ترجمه نجف دریابندری، تهران: انتشارات خوارزمی
    • جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1390)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 2 ، تهران:نشرگنج دانش
    • دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه دهخدا، ج 3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
    • دهخدا، علی‌اکبر، احمد افشارشیرازی (1377)، لغتنامه (جلد 14)، چاپ دوم ،تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران
    • زارعی، محمد حسین (1380)، ‌فرایند مردمی‌شدن، پاسخگویی و مدیریت دولتی، مجله مجتمع آموزشی قم، شماره نهم
    • زارعی، محمد حسین، (1386)، درآمدی بر مطالعه تطبیقی نهاد تنقیح قوانین و مقررات، فصل‌نامه اطلاع رسانی حقوقی، شماره ۱۱
    • سلطانی، سیدناصر، (1388)، علل نافرجامی‌تدوین و تنقیح قوانین در ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات حقوقی شماره مسلسل 9957
    • شمس، عبدالحمید، (1381)، مقررات‌زدایی، تهران: انتشارات سمت
    • صفایی، سید حسین (1386)، مبانی نظری، ضرورت و اهداف تدوین و تنقیح قوانین و مقررات، تهران: انتشارات ریاست جمهوری
    • ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1387)، حقوق بین‌الملل عمومی، چاپ ۳۴،تهران: نشر کتابخانه گنج دانش
    • عمید، حسن (1379)، فرهنگ فارسی عمید، چاپ ۲۳، ج1، تهران: امیرکبیر
    • فلسفی، هدایت الله (1391)، حقوق بین‌الملل معاهدات، چاپ سوم، تهران: فرهنگ نشر نو
    • قاضی شریعت پناهی، سیدابوالفضل (1395)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ چهاردهم ،تهران:نشر میزان
    • کاسیگناک، جرالد (1391)، قانون واضح، ترجمه احمد مرکز مالمیری، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 12370
    • لاگلین، مارتین (1388)، مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ، تهران :نشر نی
    • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات حقوقی (1398)، آسیب‌شناسی نظام ‌قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران، شماره مسلسل 16080
    • مرکز مالمیری، احمد و وکیلیان، حسن (1395)، مقدمه‌ای بر فلسفه ‌قانون‌گذاری در تکاپوی ارتقای کیفیت قانون، نشریه پژوهش حقوق عمومی، شماره 51
    • مرکز مالمیری، احمد؛ حاتمی‌زاده،‌ سعید (1395)، عملکرد تقنینی مجلس نهم در حوزه اقتصاد، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی
    • مرکز مالمیری، احمد؛ عزیزخانی، فاطمه؛ حاتمی‌زاده، سعید؛ شهبازی غیاثی، موسی (1395)، تصویری از هشت دوره ‌قانون‌گذاری مجلس شورای اسلامی در حوزه اقتصاد (از 1359 تا 1391)، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی،‌ دفتر مطالعات اقتصادی
    • مرکز مالمیری، احمدی (1394)، ‌قانون‌گذاری پراکنده در نظام تقنینی ایران، تهران :مرکز پژوهش‌های مجلس
    • الموتیان، ابوالفضل (1389)، مقدمه‌ای بر اصول و قواعد تنقیح قوانین، مصاحبه با سید محمد حسین‌هاشمی،تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
    • موسوی مقدم، محمد (1391)، دعوای خلع ید، چگونگی طرح، دفاع و رسیدگی، تهران: نشر حقوق امروز
    • مونتسکیو، شارل دو (1370)، روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران: انتشارات امیرکبیر
    • نبی‌لو، حسین (1392)، تورم قوانین و تنقیح قوانین و مقررات،‌ فصلنامه، اطلاع رسانی حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
    • واسطی، محب الدین و زبیدی، سید محمد (1404ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج ۴ ، تصحیح شیری، لبنان:بیروت
    • وکیلیان، حسن (1390)، گفتارهایی در قانون و ‌قانون‌گذاری (مجموعه مقالات)، نشر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تهران
    • وکیلیان، حسن (1395)، مقدمه‌ای بر فلسفه ‌قانون‌گذاری در تکاپوی ارتقای کیفیت قانون، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هجدهم، شماره 51
    • هاشمی، سید محمد (1377)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، چاپ سوم، حاکمیت و نهادهای سیاسی، تهران: نشر دادگستر
    • امامی، ‌محمد (1399)، حقوق مالیه عمومی، نشر میزان، چاپ نهم، تهران
    • عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران - انتشارات دانشگاه تهران - چاپ اول
    • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1396)، عمده‌ترین مسائل کشور، اولویت‌ها و راهبردهای مجلس شورای اسلامی‌در دوره دهم، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تهران، چاپ دوم
    • عبدالاحد، علی و دیگران (1398)، ‌آسیب‌شناسی نظام ‌قانون‌گذاری جمهوری اسلامی‌ایران، گزارش کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تهران
    • روسو، ژان‌ژاک (1392)، «قرارداد اجتماعی»، ترجمه مرتضی کلانتریان، چاپ اول ، تهران:نشرآگه
    • کاتوزیان، ناصر (1378)، گامی‌به سوی عدالت، چاپ اول،تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
    • مقدسی، محمد باقر و محمد فرجیها (1392)، ویژگی‌های سیاست‌های کیفری عوام گرا، مطالعه تطبیقی، مطالعات حقوق تطبیقی، ش۲، تهران
    • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1385)، طرح الحاق موادی به قانون مجازات اسلامی‌در خصوص جرایم ناشی از اهانت به اقوام ایرانی، شماره 1907852 قابل مشاهده http://majlis.ir...show730242

     

    ب. منابع انگلیسی

    • http://vasael.ir/fa/news (vasael.ir/00040Z )
    • Morgan, B. And Yeuny, (2007) . An Introduction to Law and Relulation, cambridge, Cambridge university pres