مقاله پژوهشی:آینده‌های بدیل پدیده سالمندی جمعیت در ایران با استفاده از تحلیل علّی لایه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آینده پژوهی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی (نویسنده مسئول)

2 دکترای آینده پژوهی و استادیار دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

چکیده

با این ‌که سالمندی جمعیت پدیده‌ای منحصر به ایران نیست، اما در بافت اجتماعی فرهنگی کشور به شیوه‌های گوناگونی نمایان شده است. از یک ‌سو این پدیده به ‌عنوان «سونامی‌سالمندی» که خود تهدیدی برای اقتصاد و رفاه اجتماعی کشور به شمار می‌آید، به تصویر کشیده شده است و از سوی دیگر در گفتمان‌های «سالمندی فعال» و «سالمندی موفق» با دیدی مثبت نگریسته می‌شود که در آن، سالمندان همچنان به ایفای نقش مهم خود در جامعه می‌پردازند. در مقاله حاضر تلاش شده است تا از روش تحلیل علّی  برای شناسایی آینده‌های بدیل پدیده سالمندی از طریق تشریح ایدئولوژی‌ها و استعاره‌های برجسته مرتبط با آن در کشور استفاده شود. همچنین نشان داده شده است که چگونه بازنمایی‌های فعلی سالمندی، شیوه‌های نگرش درباره این پدیده را آشکار می‌سازند: سالمندی به مثابه «ثروت» و یا سالمندی به مثابه «بار».
در این راستا ابتدا دیدگاه‌های رایج را پیش از تببین دلالت‌های آنها در زمینه سیاست‌گذاری در سالمندی مرور کرده و در ادامه مفروضات و موضع‌گیری‌های جاری مرتبط با پدیده مذکور و نیز ایدئولوژی‌ها و استعاره‌های بنیادی را که بر آشکارترین لایه ( لایه لیتانی) تحلیل علّی لایه‌ای پدیده سالمندی ایران غلبه دارند، همراه با لایه‌های آشکار غالب‌ سالمندی که برنامه‌های جاری در کشور را شکل می‌دهند، تحلیل و نقد شده‌اند و در نهایت «سالمندی به‌زیست» به عنوان لیتانی بدیل و «سرزندگی» به عنوان استعاره‌ای بدیل برای پدیده مذکور پیشنهاد شده و سیاست‌های توسعه‌ای مرتبط با سالمندی با هدف ایجاد چشم‌اندازی خاص تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Alternative Futures of population Ageing in Iran With Causal Layered Analysis

نویسندگان [English]

  • Farshad Rezvani Khaledi 1
  • Abdorrahim Pedram 2
1 PhD student of futures studies, Supreme National Defense University, Tehran, Iran
2
چکیده [English]

While population ageing is not a trend unique to Iran, but it has beenrepresented in the IranS social and cultural context in opposing ways. On the one hand, ageing is portrayed as a“The silver tsunami” which threatens Iran’s future economic prospects and societal welfare. Onthe other hand, ageing is seen in a morepositive light through discourses of “active” and “successful ageing” with the elderly continuing to make important contributions to society as they age.
In thispaper, we demonstrate how Causal Layered Analysis can be used to develop   alternative futures of ageing by dissecting the ideologies and myths underlying Dominant   representations of ageing in Iran. Also we argue that current representations of ageing reveal instrumental   ways of thinking about ageing as “wealth” or “burden”.
 In this regard, first review the current views before explaining their implications for policymaking in the field of aging, and then discuss current assumptions and positions regarding the phenomenon, as well as the fundamental ideologies and The fundamental metaphors that dominate the most obvious (Lithuanian) layer of causal layered analysis of Iran's aging phenomenon have been analyzed and criticized, along with the overarching explicit layers of aging that shape current programs in the country, and ultimately " well- being future". The Lithuanian alternative and "vitality" as an alternative metaphor it has been suggested as an alternative metaphor for this phenomenon, and development policies related to aging have been elaborated with the aim of creating a specific perspective.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Population Ageing
  • Futures Studies
  • Causal Layered Analysis
  • Alternative Futures

مراجع

  • الف. منابع فارسی

    • ابراهیم‌پور، قدسیه (۱۳۹۶)، مقایسه رضایت از زندگی، سازگاری اجتماعی و خوش‌بینی در سالمندان ساکن منزل و سرای سالمندان، روان‌شناسی پیری، 3 (3), 219- 228.
    • افتخاری، زهرا؛ نصرتی‌نژاد، فرهاد؛ صحاف، ربابه؛ زنجری، نسیبه (۱۳۹۷)، تحلیل محتوای مفاهیم و تصاویر سالمندی از بعد جسمانی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی ایران، مجله سالمندی ایران. ۱۳ (۲): ۱۵۴-۱۶۷.
    • ترقی، زهره و ایلالی، احترام السادات (1397)، مقایسه نگرش سالمندان و مدیران نسبت به وضعیت شاخص های شهرهای دوستدار سالمند، نشریه سالمند، دوره 13.
    • دارابی، سعداله و ترابی، فاطمه (۱۳۹۶)، بررسی و مقایسه روند سال‌خوردگی جمعیت در کشورهای آسیایی و اروپایی طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۵، مجله سالمندی ایران .
    • زرقانی، سیدهادی؛  خوارزمی، امید علی؛ جوهری، لیلا (1394)، ارزیابی شاخصهای شهر دوستار سالمند در شهر مشهد با تاکید برشاخصهای فرهنگی اجتماعی، مجله پژوهشهای جغرافیایی انسانی، زمستان 1393، دوره 47، شماره 4.
    •  شرقی، علی؛ ضرغامی، اسماعیل؛ صالحی کوسالاری، فرزانه؛ الفت، میلاد (1394)، سنجش وضعیت شاخص‌های جهانی شهر دوستدار ِسالمند در کلان‌شهر تهران (AFC)، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه ای، آبان ماه 1395.
    • صفر خانلو، هلیا و رضایی قهرودی، زهرا (1396)، تحولات جمعیت سالمندان در ایران و جهان، نشریه آمار، شماره 25.
    • ضرغامی، حسین (1394)، آینده سالخوردگی جمعیت ایران، مقاله ارایه شده در چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت؛ پیشرفت ایران گذشته، حال و آینده، تهران: مرکز همایش‌های کتابخانه ملی ایران، 30 و 31 اردیبهشت ماه 1394
    • طاهری دمنه، محسن (1394)، بررسی تحلیلی تصاویر آینده جامعه ی ایرانی در ذهن جوانان تحصیلکرده کشور بر اساس روش تحلیل لایه‌ای علّی، رساله برای دریافت درجه دکتری در آینده پژوهی، دانشگاه تهران.
    • عباسی شوازی، محمد جلال و حسینی چاوشی میمنت (1395)، ضرورت تدوین سیاست‌های جامع جمعیت. مسائل نوظهور جمعیتی ایران، مجموعه مقالات سیاستی، 1395.
    • عرب زاده، مهدی (1396)، رابطه نیازهای اساسی روانشناختی با سرزندگی ذهنی در سالمندان، نشریه سالمند، تابستان1396، شماره 45 .
    • علی محمدی، قاسم؛ آزمند، محمدعلی؛ دلبازی اصل، مجتبی (1396 )، تحلیل وارزیابی نماگرهای جمعیت شناسی سالمندی در ایران، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، دوره 3، شماره 1 .
    • کرمی‌متین، بهزاد؛ رضایی، ستار؛ علی‌نیا، سیروس؛ شااحمدی، فرامرز؛ کاظمی‌کریانی، علی (1392)، سالمندی در ایران ۱۴۱۰؛ هشداری برای نظام سلامت، فصلنامه علمی‌پژوهشی طب و تزکیه، تابستان 1392، دوره 22، شماره 2.
    • محمودی، محمد جواد (1395)، سالخوردگی جمعیت: یک مسئله ی اجتماعی جمعیتی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، پاییز 1395، شماره 73.
    • مشفق، محمود و میرزایی، محمد (1389)، انتقال سنی در ایران: تحولات سنی جمعیت و سیاست‌گذاری‌های اجتماعی جمعیتی، فصلنامه جمعیت، شماره 71 و72.
    • مهریار، هوشنگ؛ کاظمی‌پور، شهلا؛ مشفق، محمود؛ حق شناس، نادر(1388)، بررسی ابعاد سالخوردگی جمعیت و زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی آن در ایران: گفتگوی سیاستی،  مجله جمعیت و توسعه در ایران، تهران: مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه.

     

    ب. منابع لاتین

    • Bartlett, H .(2003) .An ageing perspective. foresight, 5(6), 26-33.
    • Browne, Bliss W.(2003) . Liberating imagination about ageing. foresight, 5(6), 69-72.
    • Daffara .(2003) .City of the aged versus City of all ages. foresight, 5(6), 43-52.
    • Deci EL, Ryan RM .( 2000) .The “What” and “Why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4).
    • Gavrilov L. A., Heuveline P .(2003) . Aging of Population. In: Paul Demeny and Geoffrey McNicoll (Eds.), The Encyclopedia of Population. New York, Macmillan Reference USA.
    • Harper, S, and Walport, M .(2016) .Future of an Ageing Population. Government Office for Science. This publication is available from www.gov.uk/go-science.
    • Inayatullah, S .(2013) .Ageing: alternative futures and policy choices. foresight,5(6), 8-17
    • Kinsella, k., & p Phillips , D .(2005) .Global Aging: The challenge of success. Population Reference Bureau, Washington. population Bulletin, Vol. 60, No. 1: 3-40.
    •  Kocka, J, and Kai B .(2010) .Civil society and the elderly. In Helmut K.Anheier, Stefan Toepler, and Regina List (Eds.), International Encyclopedia of Civil Society (pp. 327-332). New York: Springer.
    • Lindh, Th, and Urban Lu .(2008) .Predicaments in the futures of ageing democracies. Futures, 40, 203-217.
    • Lindh, Th .(2003) .Demography as a forecasting tool. Futures, 35, 37-48.
    • Minkler, M, and Martha B. Holstein .(2008) .From civil rights to civic engagement? Concerns of two older critical gerontologists about a new social movement and what it portends. Journal of Aging Studies, 22, 196-204.
    • Moody, Harry R .(1994) .Four scenarios for an aging society. The Hastings Centre Report, 24(5), 32-35.
    • Pachana N, Laislaw K .(2014) .The Oxford handbook of clnical geropsychology. Oxford University Press.
    • Plouffe L, Kalache A .(2010) .Towards global age friendly cities: determining urban features that promote active aging. Journal of Urban Health; 87(5):733-739.
    • Reisman, David .(2009).Social policy in an ageing society: Age and health in Singapore.Northampton, Mass.: Edward Elgar.
    • Rubin, A .(2013) .hidden, inconsistent, and influential: images of the future in changing times, futures, 45, pp.s38 – s44.
    • Smith Sloan, K .(2018) .AgingServices 2030 Scenarios. Institute For Alternative Futures
    • Teo, Peggy, Kalyani M, Leng L Th, and Angelique Ch .(2006) .Ageing in Singapore: Service needs and the state. London and New York: Routledge.
    • Tornstam, L .(1992) .The quo vadis of gerontology: On the scientific paradigm of gerontology. The Gerontologist, 32(3), 318-326.
    • Tornstam, L .(1997) .Gerotranscendence: The contemplative dimension of aging. Journal of Ageing Studies, 11(2), 143-154.
    • United Nations, Department of Economic and social Affairs, Population ivision (2017). World Population Ageing 2017 - Highlights, New York.The United Nations Publication.
    • Wiles, Janine L .(2005) .Home as a new site of care provision and consumption.In Gavin J. Andrews, and David R. Phillips (Eds.), Ageing and place (pp.79–97). London: Routledge.
    • Wong Kai W .(2013) .Futures of Ageing in Singapore.  Journal of Futures Studies, March 2013, 17(3): 81-102.
    • World Health Organization(WHO) .(2017) .World report on Ageing and Health. WHO publications.
    • World Health Organization(WHO) .(2007) .A billion voices: listening and responding to the health needs of slum dwellers and informal settlers in new urban setting. Geneva: World Health Organization.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار