راهبردهای مواجهه فرهنگی با فتنه از منظر نهج‏ البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته مدیریت راهبردی فرهنگی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی نویسنده مسئول

2 دانشیار دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

چکیده

از روش‏های مورد استفاده جبهه استکبار جهت نفوذ، تضعیف و براندازی حکو‏مت‏ها خصو‏صاً در جوامع اسلامی، برپایی فتنه در میان امت اسلام است که به‌طور خاص با بهره‏گیری از عناصر غفلت‏زده یا مغرض داخلی درصدد رسیدن به اهداف خود می‏باشند. از این‌رو درک ماهیت، عوامل، آثار و روش‏های برخورد با فتنه برای برون رفت از آسیب‏های آن، بسیار مهم است. نهج‏البلاغه به‌عنوان انعکاسی از شیوه‏های رفتاری امام علی (علیه‌السلام) در مهار انواع فتنه در دوران حکومت آن حضرت به‌عنوان منبعی غنی می‏تواند محققان را در این عرصه یاری نماید. به ویژه آن‌که اگر بخواهیم بدون برخورد نظامی و بکارگیری روش‏های سخت و اعمال هزینه‏های زیاد، انواع فتنه را در جامعه سامان بخشیم، می‏بایست از راهبردهایی که آن حضرت برای مهار فتنه از این منظر به‌کار برده‏اند، بهره جوییم. بدین‌منظور در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تحلیل محتوای عرفی با رهیافت استقرائی بهره گرفته شده است که پس از استخراج مقوله‏ها از داده‏ها و تحلیل آن‌ها، اهم راهبردهای مواجهه فرهنگی با فتنه‏ از منظر نهج‏البلاغه که دربردارنده جذب حداکثری و دفع حداقلی باشند، استخراج گردند. بر اساس یافته‌های پژوهش راهبردهای فرهنگی مواجهه با فتنه عبارتند از: رفق و مدارا، آگاه‌سازی، اعطاء حقوق، افشاگری، احتیاط، ملامت، ارعاب و قطع رابطه که هر کدام از این راهبردها با توجه به اقتضائات موجود، توسط امام علی(علیه‌السلام) به کارگیری شده‏اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cultural encounter strategies with sedition from perspective of Nahjolbalaghah

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khorshidi 1
  • Nabi Allah Dehghan 2
1 Ph.D. Student in Strategic Cultural Management at University and National Defense Research Institute and Strategic Research
2 Associate Professor of the University and National Defense Research Institute and Strategic Research
چکیده [English]

The methods used by the arrogant front to infiltrate, undermine and overthrow the governments, especially in Muslim societies, are the stimulation of intrigue or sedition among them that, in particular, are using their internal ignorant or intrusive elements to achieve their goals, so comprehension of the nature, factors, works and the ways for dealing with the sedition is critical to get rid of it. Nahj al-Balaghah as a reflection of Imam Ali's behavioral practices in order to control all kinds of intrigue during his reign is considered as a precious source which can help the researchers in this field, particularly if we want to organize different kinds of sedition in the society without military confrontation, hard methods and high expenditures. We should utilize Imam s experience for controlling the intrigue. For this purpose, we used qualitative content analysis methods with the common content analysis approach and under inductive approach. After extracting the categories from the data and analyzing them, the most important strategies for cultural encounter with the sedition from the perspective of Nahj al-Balaghah, which includes maximum absorption and minimal elimination, are: moderateness and tolerance, awareness, the granting of rights, disclosure, precaution, blame, intimidation and relation interruption that Each of these strategies, according to the existing requirements, has been applied by Imam Ali.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sedition
  • strategy
  • Hypocrisy
  • Doubt
  • Cultural encounter
  • Nahj al-Balaghah
الف) منابع فارسی
- قرآن ترجمه استاد خرمشاهی.
- نهج‏البلاغه ترجمه استاد شهیدی.
 امام خامنه‏ای (مدظله العالی)، مجموعه بیانات قابل دسترس در سایت:
www.khamenei.ir
- ابراهیمی، محبوبه (1388). «فتنه در قرآن»، مجله فرهنگ پویا، شماره 15.
- ایمان، محمدتقی؛ نوشادی، محمودرضا (1390). «تحلیل محتوای کیفی»، مجله پژوهش، شماره 2.
- بوفر، آندره (1366). مقدمه‏ای بر استراتژی راهبرد، ترجمه مسعود کشاورز، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.
- پهلوان، چنگیز (1378). فرهنگ شناسی، تهران: پیام امروز.
- تقی‌پور، ابوالفضل؛ قاسم‌پور، افسانه (1395). «مختصات فتنه در نهج‏البلاغه»، پژوهش‌نامه علوم قرآن و حدیث، شماره 1.
- جوانی، یدا... (1388). «جامعه اسلامی با فتنه‏ای عمیق روبرو شده است»، روزنامه صبح صادق، شماره 410.
- حسینی‌سرشتی، سیدمحمدصادق (1389). «درآمدی بر شناخت مفاهیم اخلاق سیاسی فتنه در بیان امام علی (علیه‌السلام)»، فصلنامه اخلاق، شماره 21.
- دهقانی، فرزاد (1394). «راهکارهای گریز از گرداب فتنه از دیدگاه نهج‏البلاغه»، فصلنامه اخلاق، شماره 18.
- راغب اصفهانى، حسین‏بن محمد (1412 هـ.ق).  مفردات الفاظ ‏القرآن، دمشق: دارالعلم.
- رحیم‌پور ازغدی، حسن (1389). «علی از فتنه می‌گوید»، مجله کیهان فرهنگی، شماره 289 و 288.
- سیاهپوش، امیر؛ آقاپور، علی (1391). فرهنگ در منظر مقام معظم رهبری، چاپ سوم، تهران: مؤسسه نشر شهر.
- الشهابی، اویس؛ شیخی، حمیدرضا (1369). موضع علی (علیه‌السلام) در برابر فتنه‌ها، ترجمه حمیدرضا شیخی، مجله مشکوه، شماره 27.
- صفرلکی، شمس‌اله (1379). «ریشۀ فتنه‌ها از دیدگاه امام علی (علیه‌السلام)»، مجله فرهنگ کوثر، شماره 43.
- طباطبائی، محمدحسین (1417 هـ.ق). تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
- طبیبی، علی‌رضا؛ حسنی، قدرت‌الله (1390). «شیوه فرهنگی تقابل و مبارزه مسلمانان با فتنه‌گران از منظر نهج‏البلاغه»، ماهنامه معرفت، شماره 167.
- عبداللهی، عابد (1386). حق و باطل و فتنه و فتنه‏انگیزان از دیدگاه حضرت علی(علیه‌السلام)، قم: انتشارات سلسبیل.
- عمید، حسن (1381). فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیر کبیر.
- فرهی بوزنجانی (1391). فرهنگ سازمانی و پلیس، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا - پژوهشکده بنیان.
- فلاح، محمدرضا (1388). «فتنه از آغاز تا انجام: وقتی بچه شتر بهانه می‌شود»، مجله فرهنگ پویا، شماره 44.
- کاظمی، سیدعلی‌اصغر (1376). بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: نشر قومس.
- گال، مردیت و همکاران (1386). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در پژوهش‌های علوم تربیتی و روانشناسی، ترجمه احمدرضا نصر اصفهانی و همکاران، تهران: سمت.
- مطلبی‌جونقانی، محسن (1389). «ریشه‌های فتنه از دیدگاه نهج‏البلاغه»، مجله مربیان، شماره 37.
- مکارم شیرازی، ناصر (1375). پیام امام، شرح تازه و جامعی بر نهج‏البلاغه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مینتزبرگ، هنری (1367). مدیریت استراتژیک، ترجمه محمد صائبی، تهران: مرکز آموزش مدیریت.
- نائینی، علی‌محمد (1391). اصول و مبانی جنگ نرم، چاپ سوم، تهران: نشر ساقی.
- نیک‌طبع، صدیقه (1391). «خاستگاه فتنه و راه‌های مقابله با آن از منظر نهج‏البلاغه»، فصلنامه پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی، شماره 8.
- یساقی، علی‌اصغر (1388). «بازشناسی مفهوم فتنه از دیدگاه قرآن»، مجله فقه و تاریخ تمدن، شماره 19.
ب) منابع انگلیسی
- Hemmati,Homayoun,November  (2002). Culture,Diversity And Identity, Rome, Italy, Academy Carita Politica.
 
- Hill, C. W. (1997). International‌ business‌: Competing in the global market place, chicago: Irwin.
 
-  Hinnels, John R. (2005). The routledge companion to the study of religion.newyork: taylor & francis.
 
- Holsti, K.J, (1988). International PoliticsY A Framework for Analiysis, Engelwook Cliffs: Prentice-Hall.