طراحی مدل گسترش حسا بداری مدیریت زیست‌محیطی تولید پاک‌ در صنایع شیمیایی و پتروشیمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 1 عضو هیات علمی، گروه مدیریت ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. رایانامه: samadranjb@pnu.ac.ir 2 دانشجوی دکتری تخصصی مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: samadranjb@pnu.ac.ir

2 استاد، گروه آموزشی مدیریت عملیات و علوم تصمیم، دانشکده مدیریت صنعتی و فناوری، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران. رایانامه: asghari@ut.ac.ir

3 دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و علوم مالی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران. رایانامه: mnikbakht@ut.ac.ir

چکیده

با توجه به افزایش فشارهای جهانی و علاقه به مسائل زیست‌محیطی در دو دهه گذشته، حسابداری مدیریت زیست‌محیطی به‌عنوان راه‎حلی جدید در زمینه حسابداری مطرح شده است که می­تواند ضمن ارائه اطلاعات در مورد مسائل زیست‌محیطی به ذی­نفعان، موجبات کاهش اثرات زیست‌محیطی، بهبود عملکرد زیست‌محیطی سازمان­ها و دستیابی به پایداری را فراهم آورد. پژوهش حاضر از نوع مطالعات کاربردی با رویکرد کیفی است. پس از بررسی نظام­مند پژوهش‌های مرتبط با عناصر اثرگذار بر گسترش حسابداری مدیریت زیست‌محیطی با استفاده از روش تحلیل محتوا  و ارائه مدل نظری پژوهش، در ادامه با استفاده از روش دلفی پس از تشکیل پانل متخصصان پژوهش شامل 21 نفر از خبرگان دانشگاهی، مدیران و کارشناسان ارشد دارای تخصص، تجربه و یا سوابق پژوهشی در زمینه حسابداری مدیریت محیط زیست با استفاده از ابزار پرسشنامه و طی 4 راند دلفی به اجماع نظری خبرگان حاصل و نتایج در قالب مدل مفهومی پژوهش ارائه شد. بنابراین جهت محاسبه CVI، چنانچه مقدار CVI به‌دست آمده از 79/0 بزرگتر باشد، روایی محتوای مقیاس مورد تأیید می­باشد، که در پژوهش حاضر برای تمام متغیرها مورد تأیید قرار گرفت. براساس نتایج، تحقق گسترش حسابداری مدیریت زیست‌محیطی تولید پاک در صنایع پتروشیمی و شیمیایی تحت تأثیر (عوامل مرتبط با شرکت، عوامل مرتبط با حسابداری زیست­محیطی و قوانین و مقررات زیست‌محیطی)، بود. بر اساس نتایج پژوهش، تأثیر همه عوامل بر گسترش حسابداری مدیریت زیست‌محیطی مثبت و معنادار است. بنابراین، آزمون و برازش مدل به‌دست آمده در جامعه آماری واقعی (شرکت های فعال در در پالایشگاه پتروشیمی شهرستان)، نیز بیانگر مطلوبیت برازش مدل و صحت فرضیات آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing the expansion model of environmental management accounting for clean production in chemical and petrochemical industries

نویسندگان [English]

  • Samad Ranjbar Ardakani* 1
  • Ezzatollah Asgharizadeh 2
  • Mohammadreza Nikbakht 3
1 1Department of Management, Payame Noor University, Tehran, Iran. Corresponding author: E-mail: samadranjb@pnu.ac.ir 2 Ph.D. Candidate, Department of Industrial Management, University of Tehran, Tehran, Iran. E-mail: samadranjb@pnu.ac.ir
2 3 Professor, Department of Operations Management and Decision Science, Faculty of Industrial Management and Technology, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran. E-mail: asghari@ut.ac.ir
3 Associate Professor, Department of Accounting, Faculty of Management, Faculty of Accounting and Financial Sciences, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran. E.mail: mnikbakht@ut.ac.ir
چکیده [English]

Due to the increase in global pressures and interests in environmental issues in the last two decades, environmental management accounting has been proposed as a new solution in the field of accounting, which can reduce environmental impacts, provide the environmental performance of organizations and the achievement of sustainability while providing information about environmental issues to those who are concerned in this regard. The current research is a kind of applied studies with a qualitative approach. In the study, After a systematic review of the researches related to the elements affecting the development of environmental management accounting is done by using the content analysis method and presenting the theoretical model of the research, then the Delphi method is used after forming a panel of experts.The research included 21 academic experts, managers and senior experts with expertise, experience or research records in the field of environmental management accounting using a questionnaire tool and during 4 rounds of Delphi to the theoretical consensus of the experts. Based on the results, the realization of the expansion of accounting for environmental management of clean production in petrochemical and chemical industries was affected (factors related to the company, factors related to environmental accounting and environmental laws and regulations). Based on the research results, the effect of all factors on the expansion of environmental management accounting is positive and significant. Therefore, the test and fitting of the model obtained in the real statistical population (companies active in the petrochemical refinery of the city) also shows the desirability of fitting the model and the correctness of its assumptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • environmental management accounting
  • Delphi
  • clean production
  • chemical and petrochemical industries

مراجع

  • الف. منابع فارسی

    • آذر، عادل و سلمانی نژاد، رمضانعلی (1396). زنجیره خدمات تأمین مالی مبتنی بر سرمایه: رویکرد مدل­سازی نرم در مدیریت (مورد مطالعه: بورس اوراق بهادار تهران). تحقیقات نوین مدیریت خاتم، دوره 1، شماره 1، ص 141-166
    • احسانی، طیبه (1396). رتبه­بندی عوامل موثر بر مدیریت بهینه هزینه­های حسابداری زیست‌محیطی. فصلنامه مطالعات اقتصاد، مدیریت مالی و حسابداری، 3(3): 12-1.
    • دارابی، رؤیا و اکبری، مریم (1394). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای حسابداری محیط زیست. پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار، 6(10):84-71.
    • شهرستانی، سهیلا (1400). مدل سازی عوامل موثر بر کاربرد تکنیک­های حسابداری مدیریت در شرکت‌های کوچک و متوسط با استفاده از نقشه برداری شناختی فازی. مجله بین المللی مالی و حسابداری مدیریتی، 6(23): 127-113.
    • شیخی ستوده، پوریا؛ ناصری، احمد؛ حق پرست، عباسعلی (1396). بررسی تاثیر خصوصیات شرکت‌ها بر به‌کارگیری حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه مطالعات اقتصاد، مدیریت مالی و حسابداری، 3(2): 14-1.
    • عزیزی، صدیقه؛ حجت الله سالاری،  محمدحسین رنجبر، داوود خدادادی (1399). ارائه مدلی جامع از اهمیت نسبی شاخص‌های حسابداری زیست‌محیطی با استفاده از معادلات ساختاری. مطالعات تجربی حسابداری مالی، (66): 203-173.
    • قنبری، وحید؛ عبدلی، محمدرضا؛ ولیان، حسن (1399). طراحی الگوی اثربخشی مکانیزم­های حسابداری محیط زیستی با هدف توسعه پایدار شرکت های بورس اوراق بهادار براساس تحلیل داده بنیاد. پژوهش­های محیط زیست، 11(22): 72-57.
    • نمازی، محمد؛ مصلی نژاد؛ آرزو (1400). شاخص‌های حسابداری مدیریت آب: رهیافت فراترکیب و فن ارزیابی متوازن. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 13(49): 30-5.

    ب. منابع انگلیسی

    • Albaddad, O. & Nasser, M. (2018). Factors influencing the implementation of management accounting systems in samall and medium sized enterprises in Dubai, International Business Research, 11(1), 245-252.
    • Alkisher, A. O. (2018). Overview of drivers behind environmental management accounting (EMA). Journal of Economics and Political Science, 12(12), 232-269.‏
    • Arizona, I. P. E. Endiana, I. D. M. & Sukmayanti, N. K. A. (2021). Factors Affecting Environmental Accounting in Five Star Hotels in Badung. In Proceeding UKIP International Conference in Economics, Management, and Accounting (pp. 8-8).‏
    • Astawa, I. P. Ardina, C. Yasa, I. M. S. & Parnata, I. K. (2018). A new model in achieving Green Accounting at hotels in Bali. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 953, No. 1, p. 012056). IOP Publishing.‏
    • Burritt, R. L. Herzig, C. Schaltegger, S. & Viere, T. (2019). Diffusion of environmental management accounting for cleaner production: Evidence from some case studies. Journal of Cleaner Production, 224, 479-491.‏
    • Dinh Xuyen, T. K. Nguyen, T. D. & Nguyen, T. H. (2022). Factors affecting the application of environmental accounting in manufacturing enterprises in Vietnam.‏
    • Duong, T. T. H. Nguyen, T. H. S. & Nguyen, K. T. H. (2022). Factors affecting the implementation of environmental management accounting: A case study in manufacturing enterprises in Danang City. Journal of Hunan University Natural Sciences, 49(6).‏
    • Elhossade, S. S. Zoubi, A. A. & Zagoub, A. A. (2022). Barriers  of  environmental  management accounting  practices  in  developing country.  Risk  Governance  an d  Control : Financial  Markets  &  Institutions,  12(1), 8–20.
    • Ferdous Imtiaz, M. Adams, C. A. & Boyce, G. (2019). Institutional drivers of environmental management accounting adoption in public sector water organisations. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 32(4), 984-1012.‏
    • Ferreira, A. Moulang, C. & Hendro, B. (2010). Environmental management accounting and innovation: an exploratory analysis. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 23(7), 920-948.‏
    • Giang, N. P. Hien, T. N. B. Huyen, V. T. T. Ngan, L. T. H. & Ha, D. N. (2021). Perspectives On Green Accounting and Its Relationship With Sustainable Development In The Business. Multicultural Education, 7(12), 629-641.‏
    • Gunarathne, A. N. & Lee, K. H. (2019). Environmental and managerial information for cleaner production strategies: An environmental management development perspective. Journal of Cleaner Production, 237, 117849.‏
    • Hoan, N. (2022). Factors Affecting Environmental Accounting in Small and Medium Enterprises in Vietnam. Journal of Positive School Psychology, 6(5), 16-23.
    • Huyen-Tram, N. Toan, P. (2018). Factors Affecting the Application of Environmental Management Accounting in Construction Companies in Ho Chi Minh City. IEEE. DOI: 10.1109/GTSD.2018.8595672.
    • Jasch, C. & Savage, D. E. (2008). The IFAC international guidance document on environmental management accounting. In Environmental Management Accounting for Cleaner Production (pp. 321-336). Dordrecht: Springer Netherlands.‏
    • Jamil, C. Z. M. Mohamed, R. Muhammad, F. & Ali, A. (2015). Environmental management accounting practices in small medium manufacturing firms. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 172, 619-626.‏‏
    • Ji, M. Ji, Y. & Dong, S. (2022). Environmental Accounting Information Disclosure Driving Factors: The Case of Listed Firms in China. Sustainability, 14(23), 15797.‏
    • Karmozi, F. Salari, H. Dasineh, M. & Rostamijaz, H. (2023). Providing an effective model on environmental management accounting system in petrochemical and metal industries in Iran. International Journal of Nonlinear Analysis and Applications, 14(6), 131-145.‏
    • Le, T. & Dang, L. (2020). Factors affecting the environmental management accounting implementation and the quality of environmental information for making decisions of fishery processing enterprises in Vietnam. Accounting, 6(4), 401-412.‏
    • Le, T. T. Nguyen, T. M. A. & Phan, T. T. H. (2020). Environmental management accounting and performance efficiency in the Vietnamese construction material industry—A managerial implication for sustainable development. Sustainability, 11(19), 5152.‏
    • Mukwarami, S. Nkwaira, C. & van der Poll, H. M. (2023). Environmental management accounting implementation challenges and supply chain management in emerging economies’ manufacturing sector. Sustainability, 15(2), 1061.‏
    • Nzama, S. Olarewaju, O. M. Arise, O. A. & Ganiyu, I. (2022). Environmental Management Accounting (EMA) practices and plastic pollution control in selected food and beverage firms. Cogent Business & Management, 9(1), 2085368.‏
    • Prihastiwi, D. A. & Sholihin, M. (2018). Factors affecting the use of management accounting practices in small and medium enterprises: evidence from Indonesia. Journal Dinamika Akuntansi, 10(1), 158-176.
    • Rahim, R. Abdul Raman, A. A. Raja Ehsan Shah, R. S. S. & Chiong, K. S. (2020). A methodology for identifying cleaner production options to reduce carbon emission in the manufacturing industry. Research Communication in Engineering Science & Technology, 4, 24-37.
    • Sayyadi Tooranloo, H. & Askari Shahamabad, M. (2020). Designing a model of factors affecting the implementation of social and environmental accounting with the ISM approach. International Journal of Ethics and Systems, 36(3), 387-410.
    • Sopia, I. P. Herianti, E. & Asmanah, S. (2022). Determinants of Environmental Performance: The Application of Environmental Management Accounting as a Mediation Variable. Budapest International Research and Critics Institute-Journal (BIRCI-Journal) 5(4), 30791-30807.
    • Shahzadi, S, khan, R, Toor, M (2018). Impact of external and internal factors on management accounting practices: a study of Pakistan, Management Accounting Practices.
    • Thu Hang, N. & Thanh Loan, N. (2022). Factors Impact on Social Responsibility Accounting in Vietnam Plastic Industry Enterprises. International Journal of Creative Research Thoughts (IJCRT), 10(6), 743-755.
    • Zandi, G. & Lee, H. (2019). Factors Affecting Environmental Management Accounting and Environmental Performance: An Empirical Assessment. International Journal of Energy Economics and Policy 9(6), 342-348.

     

     

مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی
دوره 8، شماره 29
خرداد 1403
صفحه 63-90

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار