الگوی ‌فرایندی نظریه‌پردازی؛ روشی نو در تولید ‌نظریه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی ؛ نویسنده مسئول

2 پژوهشگر دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

نظریه‌پردازی  یکی از ارکان بسیار مهم تولید علم به‌شمار می‌آید. از این‌رو صاحب‌نظران و اندی‍ش‍مندان برای نظریه‌پردازی باید برای تولید نظریه همزمان به دو عنصر مجهز باشند؛ یکی دانش تخصصی و تبحر خاص در زمینه پدیده مورد مطالعه و داشتن ایده و حرف جدید و نو، دوم مهارت و تسلط بر روش و فرایند تولید نظریه که بتواند ایده خود را به نظریه تبدیل کند. از این‌رو مقاله حاضر درصدد است تا به شناسایی الگوی فرایندی نظریه‌پردازی بپردازد. این تحقیق از نظر هدف، توسعه‌ای – کاربردی و از نوعِ موردی- زمینه‌ای با رویکرد کیفی به‌روش تحلیل مضمون انجام شده است. برای دستیابی به هدف بیان شده و پاسخ به پرسش اصلی که الگوی فرایندی نظریه‌پردازی کدامند؟ با استفاده از روش کتابخانه‌ای، منابع معتبر مورد مطالعه قرارگرفته و اطلاعات لازم استخراج شده است .برای اعتبارسنجی یافته‌ها، پرسشنامه‌ای محقق ساخته، بین 15 نفر از خبرگان جامعه علمی، آشنا به روش‌های ‌‌نظریه‌پردازی، به‌عنوان نمونۀ آماری توزیع شد. در ادامه اشباع نظری با احصاء 11 مضمون پایه اولیه، 16 مضمون‌پایه ثانویه،5 مضمون سازمان‌دهنده و 1 مضمون فراگیر حاصل گردید. براساس نتایج تحقیق مراحل نظریه‌پردازی عبارت‌اند از: تشخیص، ثبوت، اثبات، تثبیت و تدوین است و گام‌های شانزده گانه نظریه‌پردازی شامل: مواجهه و مشاهده، نیازشناسی، پیشینه شناسی و تشابه سنجی، مبانی و آموزه‌های پشتیبانی‌کننده، جمع‌آوری اطلاعات، ایده اولیه، ساماندهی مفاهیم، شکل‌گیری فرضیه یا قضیه، آزمون، شکل‌گیری ‌نظریه، ارائه به جامعه علمی، تدوین ‌نظریه نهایی، آماده‌سازی ‌نظریه برای پیاده‌سازی، پیاده‌سازی ‌نظریه، بازخوردگیری و بازنگری ‌نظریه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theoretical process model, a new method in producing theory

نویسندگان [English]

  • Majid Zeineddini 1
  • Mohamad Ghandaghi 2
1 . Assistant professor of Supreme National Defense University, and Responsible Author, Email: drzeineddini@gmail.com
2 . Researcher of Supreme National Defense University
چکیده [English]

Theorizing is one of the most important pillars of science production. Hence, theorists and thinkers for theorizing must be equipped with two elements simultaneously to produce the theory; One is specialized knowledge and expertise in the field of the studied phenomenon and having a new and new idea and letter, the second is the skill and mastery of the method and process of producing a theory that can turn your idea into a theory. Therefore, the present article seeks to identify the process model of theorizing theory. This research has been done in terms of purpose, development-application and case-context with a qualitative approach by content analysis method. . To achieve the stated goal and answer the main question, what is the process model of theorizing ?, Using the library method, valid sources have been studied and the necessary information has been extracted. In order to validate the findings, a researcher-made questionnaire was developed among 15 experts. The scientific community, familiar with the methods of theorizing, was distributed as a statistical sample. Continuing the theoretical saturation with statistics; 11 primary themes, 16 secondary themes, 5 organizing themes and 1 comprehensive theme were obtained. According to the research results, the stages of theorizing are: diagnosis, proof, proof, fixation and formulation, and the sixteen steps of theorizing. Includes: exposure and observation, needs assessment, background and similarity, supporting principles and teachings, data collection, initial idea, organizing concepts, hypothesis or theorem formation, test, theory formation, presentation to the scientific community

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theorizing
  • Theorizing Method
  • Science Production
  • and Scientific Authority
  • امام خامنه‌ای(مدظله العالی) (1399)، حدیث ولایت، لوح فشرده مجموعه رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی تهران: موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
  • ابن ابی الحدید، عبدالحمید ابن هبه الله (649ق)، شرح نهج البلاغه، مترجم: غلامرضا لایقی، جلد 20. کتاب نیستان.
  • دانائی فرد، حسن (1388)، روش‌شناسی ‌نظریه‌پردازی در مطالعات سازمان و مدیریت: پژوهشی تطبیقی. پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره 13، شماره 4 (پیاپی 64) از ص 165 - 191.
  • دانایی‌فرد، حسن (1389)، راهبرد­های نظریه­پردازی، تهران: سمت.
  • دانایی‌فرد، حسن (1389)، نظریه‌پردازی: مبانی و روش­شناسی­ها، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
  • شریفی، احمدحسین (بهار1397)، روش نظریه‌پردازی اسلامی در علوم انسانی از منظر شهیدصدر (تبیین و نقد). فصلنامه علمی - پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال 14 بهار 1397، شماره 52 ص26-7.
  • عین‌الهی معصوم، بهرام و کاظمی، احسان (1399)، نظریه‌پردازی تجربی در روابط بین‌الملل، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 10 شماره 4 شماره پیاپی 39. ص39 - .8
  • قنداقی، محمد (1401)، نظریه و نظریه‌پردازی (چیستی، چرایی وچگونگی) با الهام از‌اندیشه‌ها و دیدگاه‌های حضرت امام خمینی (ره) و حضرت امام خامنه‌ای (مد ظلّه العالی)، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
  • مردای، محمدرضا؛ فرج‌اله‌زاده، محمد؛ نادری، مجتبی (1397)، تبیین الگویی برای ‌نظریه‌پردازی تجربیات مدیران راهبردی، فصلنامه پژوهشی مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، سال دوم، شماره6 ص67 -98.
  • نجاری، رضا (1390)، روش ‌نظریه‌پردازی شهید مرتضی مطهری در مبحث رشد، دو فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی، سال19 شماره 2 ص87 - 103 .