آسیب های شهری در ایران و عوامل اصلی بروز آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه امام حسین(ع)؛ گروه اندیشه و مطالعات

2 دانش آموخته دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران؛ نویسنده مسئول

چکیده

زندگی در شهر، آثاری بر زندگی فردی و جمعی انسان‌ها می­گذارد. چند وجهی بودن این اثرات و نیز فرایندها و جریانات موجود در درون اجتماعات شهری، متفکران بسیاری را از علوم مختلف به خود مشغول داشته است. به‌دلیل افزایش جمعیت و افزایش و توسعۀ شهرنشینی و گسترش مشکلات نظام شهری، مخصوصاً شهرهای بزرگ در کشورها، در دوران جدید پژوهش‌های متعددی با هدف شناسایی و کاهش آسیب­ها و مسائل شهری انجام شده­اند. هدف این پژوهش، فراترکیب پژوهش­های کیفی انجام­شده در کشور با عناوین و موضوعات آسیب­های شهری به‌منظور فراهم آوردن نگرشی نظام­مند و کشف موضوع­ها و استعاره­های جدید و اساسی بوده است. روش تحقیق این پژوهش، کیفی و از نظر هدف «کاربردی» است. در این پژوهش، با استفاده از روش فراترکیب (روش هفت­مرحله­ای سندلوسکی و بارسو)، به انتخاب مقاله­ها و پژوهش­های کیفی مرتبط با موضوع آسیب­های شهری پرداخته شد. بر اساس تجزیه و تحلیل و فراترکیب پژوهش­های منتخب، مولفه­های اصلی حوزۀ آسیب­های شهری در ایران در چهار مقولۀ اصلی شناسایی شد. این چهار مقوله عبارتند از: آسیب­های اقتصادی، آسیب­های اجتماعی، آسیب­های فرهنگی و آسیب­های کالبدی. بیشترین فراوانی در این طبقات را بیکاری و فقر، اعتیاد و ناامنی، مسائل جنسی و آلودگی­های زیست­محیطی به خود اختصاص داده­اند. در این پژوهش­ها، از عواملی مانند سیاست نامتوازن دولت­ها در قبال شهر، حکمرانی نامطلوب برای زیست شهری، تفاوت در کیفیت زندگی، تضاد بین زندگی شهری و روستایی، جابجایی­های جمعیتی، کیفیت زیرساخت­های کالبدی، کیفیت اقتصاد شهری و نابرابری­های اجتماعی در مناطق مرکزی و حاشیه­ای به‌عنوان علل ظهور و بروز آسیب­های شهری نام برده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Urban harms in Iran and the main causes of their occurrence

نویسندگان [English]

  • Mehdi Nazemi 1
  • Seyyed Mohammad Ali Mousavi 2
1 Associate Professor of Imam Hossein University
2 . PhD graduate in Cultural Sociology, University of Tehran, and Responsible Author
چکیده [English]

Living in cities affects the individual and collective life of human beings. The multifaceted nature of these effects, as well as the processes and currents within urban communities, have preoccupied many thinkers from various branches of science. Due to the population growth and the development of urbanization and the increase of the problems of the urban system, especially big cities, in the modern era numerous studies have been conducted with the aim of identifying and reducing urban issues and harms. This study aims to conduct a meta-synthesis of qualitative research done on urban harms in Iran, so as to provide a systematic approach and discover new and fundamental topics. The research method of this research is qualitative and ‘applied’ in terms of purpose. In this study, using the meta-synthesis method (Sandelowski and Barroso’s seven-step method), articles and qualitative research related to urban harms were selected. Based on the analyses and meta-synthesis of the selected studies, the main components of urban harms in Iran were identified in four main categories. These four categories are economic harms, social harms, cultural harms and physical harms. Within these categories, unemployment and poverty, addiction and insecurity, sexual issues and environmental pollution are the most prevalent items. In these studies, factors such as unbalanced policies of governments towards the city, unfavorable governance for urban life, differences in quality of life, conflict between urban and rural life, population displacements, quality of physical infrastructures, quality of urban economy and social inequalities in central and marginal regions have been cited as the causes of the emergence of urban harm

کلیدواژه‌ها [English]

  • : city
  • urban harms
  • meta-synthesis
  • الف. منابع فارسی

    • ارشد، لیلی و درویشی­فرد، علی­اصغر (1393)، بی­سازمانی اجتماعی و امکان شکل­گیری آسیب­های اجتماعی (مطالعه­ی موردی: محله هرندی)، فصلنامۀ پژوهش­نامه مددکاری اجتماعی، شماره 1، پاییز 9، صص 103-136.
    • اسماعیلی، رضا و مهدی امیدی (1391)، بررسی تجربۀ حاشیه­نشینی از دیدگاه حاشیه­نشینان: یک مطالعۀ پدیدارشناسانه، فصلنامۀ مطالعات شهری، سال دوم، صص 179-208.
    • آقایی، سید سعید و علیرضا کلدی و منصور وثوقی (1396). نقش فضای شهری بر زندگی روزمره کارتن­خواب­های شهر تهران، فصلنامۀ مطالعات جامعه­شناسی، سال دهم، شماره 37، صص 7-24.
    • بخشی­نیا، اکبر و حبیب آقابخشی و سعید ذکایی (1397)، فهم تجربۀ زیستۀ افراد کارتن­خواب در شهر تهران، پژوهش­نامۀ مددکاری اجتماعی، سال سوم، شماره 11، صص 214-262.
    • بهرامی آرمان(1395)، آثار مهاجرت روستایی بر گسترش کالبد شهر دیواندره، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
    • بهرامی، فتحی، و زارعی(1394)، بحران آب ایران و راهکارهای برون رفت از آن، کنفرانس بین المللی پژوهش های کاربردی در مهندسی عمران، مدیریت معماری و شهری.
    • پروین، ستار و عبدالحسین کلانتری و محمدرحیم صفری و علیرضا مرادی (1392)، مهاجرت درون شهری و امکان شکل­گیری آسیب­های اجتماعی (مطالعه موردی محله دروازه غار)، فصلنامۀ مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 35، صص 107-130.
    • پروین، ستار و یحیی علی­بابایی (1393)، تبیین جامعه­شناختی آسیب­پذیری کارگران مهاجر فصلی در شهر تهران (با تاکید بر سنخ­شناسی آسیب­های اجتماعی)، کرسی­های ترویجی در دانشگاه علامه طباطبایی (جلد دوم)، شماره 302، صص 385-418.
    • حاتمی­نژاد، حسین و علی مهدی و معصومه مهدیان (1393)، نگرشی به جرم­خیزی و زمینه­های ارتکاب به جرم در محلات حاشیه­نشین مورد پژوهش: محلۀ شادقلی خان قم، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شماره اول.
    • دمپی­، یر (1385)، تاریخ علم، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران: انتشارات سمت.
    • ربانی، رسول (1387)، جامعه شناسی شهری، دانشگاه اصفهان؛ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، اصفهان.
    • رفیع­پور، سعید و هاشم داداش­پور و علی­اکبر تقوایی (1395)، مطالعه کیفی عوامل موثر بر تخریب باغ­ها در شهر تهران با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد، فصلنامۀ مطالعات شهری، سال 23، صص 3-16.
    • شالچی، سمیه و مرضیه شجاعی و حمیدرضا فرهنگی (1395)، بازسازی شهری، تصویر تهران و تجربۀ بیگانگی، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دوره نهم، شماره 1، صص 1-32.
    • ضرابی، اصغر و رخشانی­نسب، حمیدرضا (1397)، روند مهاجرپذیری و مهاجرفرستی شهرهای ایران در دو دهه­ی اخیر، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، صص 247-272.
    • ظهیری­نیا، مصطفی و سیما هادی (1395)، مطالعه کیفی دلایل و زمینه­های زباله­گردی در شهر زاهدان، فصلنامۀ جامعه­پژوهی فرهنگی، سال هفتم، شماره سوم، صص 51-76.
    • محسن­زاده، فرشاد و علی نظرمحمدی و مختار عارفی (1390)، مطالعه کیفی عوامل نارضایتی زناشویی و اقدام به طلاق (مطالعه موردی شهر کرمانشاه)، فصلنامۀ مطالعات راهبردی زنان، سال چهاردهم، شماره 53، صص 7-42.
    • محسنی، رضاعلی (1388)، اولویت­بندی آسیب­ها و مسائل شهری در ایران: مطالعه موردی شهر گرگان، پژوهش­نامۀ علوم اجتماعی، سال سوم، شماره سوم، صص 23-42.
    • محسنی­تبریزی، علیرضا و سهراب قهرمانی و سجاد یاهک (1390)، فضاهای بی­دفاع شهری و خشونت (مطالعه­ی موردی فضاهای بی­دفاع شهر تهران)، فصلنامۀ جامعه­شناسی کاربردی، سال 29، شماره 44، صص 51-70.
    • ندایی طوسی، سحر و عباس شاه­صفی و مجید غفارخورزنی و عباس طاهری یگانه (1392)، آسیب­شناسی کالبدی منطق فضایی کلان­شهر تهران از منظر اصول پدافند غیرعامل، مجلۀ هویت شهر، شماره 21، سال 9، صص 41-56.
    • ندریان، حیدر، محمدحسین تقدیسی، داوود شجاعی­زاده و سحرناز بیات (1397)، اثرات ازدحام ترافیک شهری سنندج بر تعیین­کننده­های اجتماعی سلامت از دیدگاه ساکنان و مطلعان کلیدی: یک مطالعه کیفی، مجلۀ آموزش و سلامت جامعه، دوره 5، شماره 1، صص 49-60.
    • نگهبان، عزت‌الله، (1365)، شهرنشینی و شهرسازی از هزاره چهارم تا هزاره سوم ق.م، در نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران، تهران: چاپ محمدیوسف کیانی.
    • یاوری، بهرام؛ صلواتیان، سیاوش (1396)، شناسایی و طبقه­بندی آسیب­های فرهنگی و اجتماعی ناشی از مصرف سریال­های ماهواره­ای با استفاده از روش فراترکیب، راهبرد فرهنگ، دوره 10، شماره 39، صص 157-182.

    ب. منابع انگلیسی

    • Aliyu, A & Amadu, L (2017). Urbanization, Cities, and Health: The Challenges to Nigeria, Ann Afr Med. 2017 Oct-Dec; 16(4): 149–158.
    • Beck, C (2002). Mothering Multiples: A Meta- Synthesis of the Qualitative Research. MCN, The American Journal of Maternal/Child Nursing, 28 (2): 93-99
    • Morony, M.G. (1994). Land Use and Settlement patterns Late Sasanian and Early Islamic Ira, The Byzantine and Early Islamic Near East, Land Use and Settlement Pattern eds.G.R.D.King and A. Cameron, Vol.II. New Jersey: The Darwin press.
    • Sandelowski, M. and Barroso, J. (2007). Handbook for Synthesizing Qualitative Research. Springer Publishing Company, New York.
    • Yang, X & Lua, H (2009). Migration, urbanization, and drug use and casual sex in China: a multilevel analysis, Environment and Planning A 2009, volume 41, pages 581 – 597.