مقاله پژوهشی:الگوی راهبردی دیپلماسی علم و فناوری براساس گفتمان ولایت‌فقیه، سند چشم‌‌انداز و سیاست‌های کلی علم و فناوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر(نویسنده مسئول)

2 دانشیار دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

3 دانشجوی دکتری دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

چکیده


دیپلماسی علم و فناوری در عصر کنونی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تأمین منافع ملی در عرصۀ روابط بین‌الملل مطرح است. بر همین اساس، این عرصه همواره مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده است‌. با عنایت به موارد فوق، پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی راهبردی دیپلماسی علم و فناوری بر اساس گفتمان ولایت‌فقیه، سند چشم‌انداز و سیاست‌های کلی علم و فناوری، به روش آمیخته انجام شده است و سه بُعد (اهداف، دکترین و سیاست‌ها) به‌عنوان ارکان جهت‌ساز با روش تحلیل محتوا احصاء گردیده‎اند. جامعه آماری این پژوهش، صاحب‌نظران حوزه مدیریت راهبردی، اساتید دانشگاهی متخصص در حوزۀ دیپلماسی علم و فناوری می‌باشند. در این پژوهشجهت جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. همجنین کلیۀ آراء و مدارک مرتبط با اندیشه‌ها، آراء، نظرات، رهنمودها و تدابیر ولایت‌فقیه در زمینۀ دیپلماسی علم و فناوری همراه با بررسی سیاست‌های کلی علم و فناوری و سند چشم‌انداز بیست‌ساله انتخاب شده‌اند. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از این است که در احصاء ارکان جهت‌ساز، برای رکن اهداف 7 مولفه و 23 زیرمؤلفه، رکن سیاست‌ها 4 مولفه و 12زیرمؤلفه و رکن دکترین نیز 4 مولفه و 25 زیرمؤلفه احصاء شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Strategic Plan of Science and Technology Diplomacy Based on the Wide Thay Discourse Discourse, the Prospective Document and the General Science and Technology Policies

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mehdi Nezhad Nouri 1
  • Mohammad Reza Khorashadi 2
  • Saeid Babaei 3
1 Associate Professor of Malek Ashtar University of Technology
2 Associate Professor of the University and the National Defense Research Institute and Strategic Research
3 Ph.D. Student, University and National Defense Research Institute, Strategic Research, and responsible author
چکیده [English]

Science and technology diplomacy in the current era is considered as one of the main tools for national interest in the field of international relations. Therefore, this field has always been considered by the Islamic Republic of Iran. In view of the above, the present study aims to present a strategic model of science diplomacy based on the theory of politics, the perspective document and the general policies of science and technology, and the three dimensions (goals, doctrines, and policies) as the basis of the orientation Content analysis method has been used. The statistical population of this study, the experts of the field of strategic management, are university professors specializing in the field of science and technology diplomacy. Instruments and data collection have been selected through the library's methodology of all opinions and documents related to the ideas, opinions, ideas, guidelines and policies of science and technology diplomacy along with the review of general science and technology policies and the twenty-year vision document. The results of this study are based on the elements of the orientation element for the purposes of the seven components and the 23 sub-components, the elements of the policy, the 4 components and the 12 sub-components and the pillar of the doctrine are 4 components and 25 sub-components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • diplomacy of science and technology
  • Doctrine
  • Goals
  • Policies
الف. فارسی
- حضرت امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه). نرم‌افزار صحیفه امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه).
- حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی). مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی). نرم افزار حدیث ولایت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
- حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی). مجموعه بیانات، قابل دسترسی در سایت:
www.khamenei.ir
- احمدی، حسین، نقش و جایگاه دیپلماسی علم و فناوری در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز دانشکده علوم سیاسی 1391
- بنیادی‌نائینی، علی؛ صدوق، سیدمحمود (1393). دیپلماسی علم، ابزار جدید مدیریت جهانی (نوآوری در روابط علمی و سیاسی)، تهران: چهارمین کنفرانس بین‌المللی و هشتمین کنفرانس ملی مدیریت فناوری.
- پرویزی، جمشید (1392). «نقش آموزش‌های بین‌المللی در دیپلماسی عمومی، تجربه استرالیا»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست‌و‌هفتم، شماره 4.
- حمیدی‌زاده، محمدرضا (1379). پویائی‌های سیستم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- خورسندی، علی (1395). آموزش عالی بین‌المللی استراتژی‌ها و شرایط امکان، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-­ دانائی فرد،حسن، امامی،سید مجتبی ، 1386 استراتژیهای پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه پردازی داده بنیاد ،فصلنامه علمی پژوهشی اندیشه مدیریت راهبردی سال اول شماره 2صص97-69
- داودی، علی‌اصغر (1393). «دیپلماسی علم و فناوری ایران در افغانستان، فرصت‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 11، صص 127 – 103.
- دهقانی‌فیروز‌آبادی، سیدجلال (1388). دیپلماسی نوین خاورمیانه‌ای ایران: ضرورت‌ها و الزامات در دیپلماسی نوین، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- ذوالفقارزاده، محمدمهدی؛ هاجری، مهدی؛ افتخاری، حسین (1395). «نقش دیپلماسی علم و فناوری در بهبود چالش‌های شرکت‌های دانش بنیان»، فصلنامه رشد فناوری، سال دوازدهم، شماره 48، صص 10 – 1.
- ذوالفقاریان، محمدرضا؛ لطیفی، میثم (1390). نظریه‌پردازی داده‌بنیاد، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
- ذوالقدر، محمدباقر (1387). تدوین راهبرد بسیج مستضعفان، تهران: انتشارات دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی. 
- رفیع‌پور، فرامرز (1382). تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- روشه، کی (1379). کنش اجتماعی، ترجمه هما زنجانی‌زاده، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
- ساروخانی، باقر (1370). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد اول، چاپ هفتم، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-زهدی، یعقوب(1386)، «مقایسه سیاست‌های دفاعی با راهبرد دفاعی و دکترین دفاعی»، تهران، فصلنامه دفاعی راهبردی، مرکز تحقیقات دفاعی، سال پنجم، شماره هفدهم.
- ستوده‌آرانی، محمد؛ علویان، مرتضی (1391). «راهکارهای دیپلماسی عمومی و رسمی ایران در مواجهه با اسلام‌هراسی غرب»، فصلنامه علوم سیاسی، سال پانزدهم، شماره 58.
- سورین، ورنر؛ جیمز، تانکارد (1386). نظریه‌های ارتباطات جمعی، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- طلوعی، محمود (1385). فرهنگ جامع علوم سیاسی، تهران: نشر علم.
- قدیمی، اکرم، کارکرد دیپلماسی علم وفناوری در جمهوری اسلامی ایران، و ایالات متحده آمریکا،فصلنامه سیاست،مجله دانشکده حقوق، و علوم سیاسی ، دوره 47، شماره 1، بهار 1396، صفحات 157-139
- مقیمی، طلیعه؛ آراسته، حمیدرضا؛ محمدخانی، کامران (1395). «نقش نظام آموزش عالی در پیشبرد دیپلماسی علم و فناوری (مورد مطالعه: دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی)»، فصلنامه نوآوری‌های مدیریت آموزش، سال دوازدهم، شماره یک، صص 54 – 35.
- منصوریان، یزدان (1386). گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
- موسوی‌خورشیدی، سیدمحمدجواد (1394). «نقش دیپلماسی عمومی نوین در تامین منافع ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، سال دوم، شماره 6، صص 85 – 69.
- میرحسینی، سیدعبدالحمید؛ محمدی‌دوستدار، حسین (1394). «همکاری‌های علمی بین‌المللی در اسناد ملی علم و فناوری کشورهای منتخب»، فصلنامه مطالعات میان‌فرهنگی ابعاد سیاسی فرهنگی، دوره دهم، شماره 27، صص 75 – 45.
- میلسن، ژان و همکاران(1389). دیپلماسی عمومی نوین قدرت نرم در روابط بین‌الملل، ترجمه رضا کلهر و سیدمحسن روحانی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
- نوروزی، محمدتقی (1385). فرهنگ دفاعی- امنیتی، تهران: انتشارات سنا.
- وحیدی، موسی‌الرضا (1389). دیپلماسی در جهان در حال تحول (سازوکارها و کارکردهای نوین)، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
- هادیان، ناصر؛ احدی، افسانه (1388). «جایگاه مفهومی دیپلماسی عمومی»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی»، سال اول، شماره سوم، صص 117 – 85.
- هادیان، ناصر؛ سعیدی، روح‌الامین (1392). «دیپلماسی عمومی سنتی تا دیپلماسی عمومی نوین»، فصلنامه راهبرد، شماره 22، شماره 68، صص 61 – 23.
- هالستی، کی.جی (1383). مبانی و تحلیل سیاست بین‌الملل، ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم‌سری. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
- هولستی، ال.آر (1380). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمه نادر سالارزاده، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
- هومن، حیدرعلی (1366). پایه‌های پژوهش در علوم رفتاری، شناخت روش علمی، تهران: انتشارات دیبا.
منابع اینترنتی:
براتی، مسعود، (1391) دیپلماسی علم و فناوری چیست، قابل دسترسی در:
-          http://www.techdiplomacy.ir/archives/377/
بهشتی ُ سید مصطفیُ1389 ُ علل عقب ماندگی مسلمانانُ  قابل دسترسی در:
https://article.tebyan.net/148580/
ب) منابع انگلیسی
- Aizawa, M; Yakushiji, T; Honjo,T; Okumura, N; Shoyama, E; Harayama, Y (2008). Toward the Reinforcement of Science and Technology Diplomacy. Japans Council for Science and Technology Policy. Tokyo.
 
- Charmaz, K; Bryant, A (2008). Grounded Theory. In L. M. Given, The SAGE- Encyclopedia of Qualitative Research Methods” California: Sage Publication, pp.374-377.
 
- Gluckman, Sir Peter (2014). Sience and diplomacy , Speech at Science and diplomacy Meeting ,Auckland.
 
- Langenhove, Luk van (2016). Science Diplomacy: New Global Challenges, New Trend, Nanyang Technological University/ about andimproveit Avalable, www.rsis.edu.sg.
 
- Nye, J (2004). Soft POWER:The Meens to Success in World politics . Public Affairs: New York.
 
- Nye, Joseph S (2008). "Public Diplomacy and Soft Power." The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science.
 
- Powell, R (1999). “Recent trends in research: a methodological essay”, Library and Information Science Research, Vol. 21 No. 1, pp. 91-119.
 
- Saner. Raymond (2015). Science Diplomacy to support global implementation of the Sustain able Development Goals . Centre for Socio Eco – Nomic Development (CSEND), Genova.
 
- Science Policy Center Royal Socity (2010). New frontiers in Science diplomacy , Navigation the changing balance of power.
-               Selden, L. (2005), “On grounded theory - with some malice”. Journal of   documentation , Vol. 61, No 1.pp 114 - 129
 
- Sharp, Paul (2009). Diplomatic Theory of International Relations Cambridge: Cambridge University Press.